About Svanshóll

Um Svanshól

Svanshóll er landnámsjörð og lögbýli í Bjarnarfirði á Ströndum og hefur verið í samfelldri byggð frá árinu 910 eða í yfir 11 aldir.

Í þessar 11 aldir hefur Svanshóll borið sama sérnafn sem er dregið af Svani galdramanni, hinum fjölkunnuga galdramanni, sem nam land og skýrði höfuðból sitt Svanshól. Svanur var sonur Björns, landnámsmanns í Bjarnarfirði og Ljúfu konu hans (afi og amma Hallgerðar langbrókar).

Tilvist Svanshóls kemur fram í Landnámu, Njálu, Grettissögu og Fóstbræðrasögu, svo fátt eitt sé nefnt. Svanur var jafnframt móðurbróðir Hallgerðar langbrókar og sló verndarskyldi yfir Þjóstólfi þegar hann drap fyrsta eiginmann Hallgerðar sem sendi hann í felur á Svanshól.

Svanur á Svanshóli

Svanur á Svanshóli er fyrsti nafntogaði galdramaðurinn á Ströndum. Hans er getið í Landnámu og er þar sagður sonur Björns, landnámsmanns í Bjarnarfirði, og Ljúfu konu hans.

Hann hefur verið vel þekktur maður á ritunartíma íslenskra fornrita. Svans er meðal annars getið í Grettis sögu og Laxdælu og svo hefur hann heilmikil áhrif á gang mála í Njáls sögu.

Hann var móðurbróðir Hallgerðar langbrókar og veitti henni lið í hjúskaparraunum hennar, tók á móti Þjóstólfi eftir að hann hafði drepið Þorvald mann hennar og varði fyrir eftirleitarmönnum með göldrum og gjörningum.

Þegar Dalamenn riðu á Bjarnarfjarðarháls til að hefna Þorvaldar sóttu fylgjur að Svani. Hann bað Þjóstólf að ganga út með sér, vafði geitarskinni um höfuð sér og mælti:

Verði þoka ok verði skrípi ok undur öllum þeim, er eptir þér sækja.

Brá þá svo við að á Bjarnarfjarðarhálsinn kom þoka svo Dalamenn sáu ekkert frá sér, féllu af baki og týndu hestunum, gengu í fen og villtust í skóginum og töpuðu vopnunum. Í þrígang reyndu þeir að komast yfir hálsinn en alltaf steyptist þokan á móti þeim en létti svo þegar þeir hurfu frá.

Í Njálu er Svanur sagður „fjölkunnugur mjög“ og „illur viðureignar“. Í þjóðsögum segir að Svanur hafi stytt sér leið til sjóróðra og gengið í gjána ofan við Svanshólsbæinn og komið út í Kaldbaksvík norðan fjallgarðsins og róið þaðan til fiskjar.

Svo er greint frá ævilokum hans að eitt sinn þegar hann var í róðri gerði austanveður mikið svo bátur hans týndist. Fiskimenn sem voru að veiðum við Kaldbak þóttust þá sjá Svan ganga inn í Kaldbakshornið þar sem honum var vel fagnað.

Sú trú virðist hafa verið algeng að fornu að menn dæju í björg.